We moeten het hebben over AI en auteursrecht

Het is tijd voor slimme gebruikers

Goedemorgen,

Laten we een gedachte-experiment doen. Stel je voor dat je de uitgever bent van een krant. Je collega’s zijn de hele week bezig met het maken van nieuws. Best belangrijk, want zo wordt de macht gecontroleerd en hebben we een functionerende democratie.

Maar. De afgelopen twintig jaar liepen steeds meer adverteerders weg, omdat ze liever adverteren op Facebook of Google. Daar valt immers gerichter te adverteren.

Je adverteerders liepen niet alleen over naar Big Tech, je krant werd zelf ook steeds afhankelijker van social media en zoekmachines om nieuwe lezers te bereiken. Tot overmaat van ramp tonen social media steeds minder nieuws, waardoor je steeds minder nieuwe lezers bereikt.

De verschraling van het medialandschap zie je goed terug op treinstations. Vroeger lagen er vier gratis kranten op het station, nu zijn dat er nul. Alleen de Metro bestaat nog - online.

En toen was er opeens generatieve AI. Tools als ChatGPT werden in razend tempo populair omdat ze programmeer- en schrijfwerk vergemakkelijken. Maar die AI-tools gebruikten wel alle artikelen die je collega’s de afgelopen jaren maakten. Is dat diefstal? The New York Times (net als veel andere makers) klaagde OpenAI aan, de producent van ChatGPT. In het FD (toch geen vijand van het bedrijfsleven) werd zelfs de vraag gesteld of gebruik van ChatGPT een vorm van heling is.

Het is niet alleen problematisch dat ChatGPT de data van nieuwsmedia gebruikt, het is ook vervelend dat de tool niet automatisch toont waar het informatie vandaan haalt. Daardoor klikken nog minder mensen door naar nieuwsmedia, waardoor ze neerwaartse spiraal versnelt.

Perplexity doet het een stuk beter. Het bundelt antwoorden en toont bronnen, waardoor gebruikers makkelijker doorklikken. Maar ook Perplexity wordt aangeklaagd, door de New York Post en Dow Jones, beide eigendom van Rupert Murdoch. (Misschien heb je nog nooit gehoord van Murdoch, maar je kent ‘m ongetwijfeld: hij diende als inspiratiebron voor het karakter Logan Roy in de populaire serie Succession.)

We blijven achter met tal van vragen. Mogen OpenAI en Perplexity zomaar online informatie gebruiken om een AI-tool te trainen, ook al rust er auteursrecht op die content? Of is dat diefstal? Moeten we blij zijn dat Perplexity wél bronnen toont? Wat betekent generatieve AI voor de toekomst van de journalistiek (en dus de democratie)? Hoe zorgen bedrijven ervoor dat bezoekers nog de weg naar hun site weten te vinden als gebruikers steeds vaker Perplexity en ChatGPT gebruiken? En wat nou als al die AI-tools terug worden gefloten door de rechter en met onrechtmatig vergaarde data zijn getraind?

Ik laat je achter met deze vragen, maar niet voor ik twee interessante ontwikkelingen met je deel. Ten eerste: media gebruiken steeds vaker WhatsApp om lezers direct te bereiken. PXR, uitgever van oa VI.nl en Bright, bereikt nu al zo’n 280.000 lezers via WhatsApp, aldus PXR-CMO Denis Doeland. Ter vergelijking: NRC heeft 300.000 abonnees, Trouw heeft er 190.000. Is WhatsApp de reddingsboei van de journalistiek?

En er zijn AI-tools die beloven dat ze ‘content-owners’ (vreselijk jargon voor nieuwsmakers) belonen als hun content gebruikt wordt. Zoals ProRata, dat samenwerkt met oa The Guardian, The Atlantic en Scott Galloway. Is dat de toekomst van nieuwsmedia: betaald worden voor elke vertoning in AI-tools, net zoals artiesten beloond worden per stream op Spotify?

Misschien waren vier gratis kranten op het station een uiterste. Maar een wereld waarin AI-tools bepalen welke journalistieke content getoond en beloond wordt is een ander uiterste. Zo komt de absolute veralgoritmisering van onze mediasector en democratie weer een stap dichterbij. Een gebruiksvriendelijke, maar weinig rooskleurige toekomst.

Het is tijd voor slimme gebruikers

Iedereen wil ‘iets’ met AI - vaak omdat men productiever wil worden. Prima streven. De afgelopen 10 jaar werden we elk jaar gemiddeld 0,5% productiever.

Maar: we kunnen veel slimmer omgaan met minder sexy AI’s als smartphone en email. Dat is misschien wel effectiever dan inzetten op generatieve AI.

De cijfers spreken voor zich. De gemiddelde Nederlander:
- Is 2 uur per dag bezig met social media
- Is 2,5 uur in de weer met zijn of haar smartphone
- En de gemiddelde kantoormedewerker brengt 3 uur door met z’n mail

Je kan je smartphone minder spannend maken. Meldingen uitzetten. Apps van je telefoon gooien. Je mailbox vaker met rust laten. En dan bespaar je ook een boel tijd.

Het probleem: gedragsverandering is nou eenmaal minder sexy dan een veelbelovende tool als ChatGPT. Maar daarom niet minder effectief.

Laten we het daarom iets vaker hebben over slimme gebruikers. In plaats van over slimme technologie.

In ander nieuws…

• Australië is het eerste (democratische) land ter wereld dat social media verbiedt voor kinderen. Er klinkt kritiek, oa van een mensenrechtenorganisatie. Verbazingwekkend, want we weten dat jongeren minder gelukkig worden van de huidige platforms. 77 procent steunt het verbod op socials voor jongeren. Hoe zou dat in NL zijn?

• We blijven nog even down under. In Australië is er een heuse toolkit ontwikkeld die scholen helpt AI te managen en het zou zonde zijn daar geen gebruik van te maken.

• Ik was te gast bij Ronnie Overgoors 7DTV en dat leverde een leuk, vlot en toch diepgaand gesprek op over AI. We bespreken waarom AI niet neutraal is.

• Hoe gaan we ethisch om met generatieve AI? Die vraag was het uitgangspunt van een studie van SURF, in samenwerking met Nederlandse onderwijstellingen. De bevindingen lees je in het Reflectierapport: Pilot AI ethiek volwassenheidsmodel.

• Voor Studytube maakte ik een cursus: beter vergaderen voor meer plezier in je werk! Want we vergaderen te veel, te lang en te slecht. Zonde. Dat kan beter - bijvoorbeeld met deze cursus.

• Voor de snelle beslisser: ik ben straks te gast bij een gratis webinar 'Marketing AI in de praktijk' van NXTLI. Om precies te zijn: om 12.00 op vrijdag 29 november, te zien op het internet.

• Op maandag 16 december vindt het Nationale AI Debat plaats. Ondertekende gaat in debat met andere AI-experts over nut en noodzaak van AI. Wees erbij!

• De toekomst: best belangrijk. Daarom bedacht Rudy van Belkom van STT een cursus toekomstdenken: De nationale toekomst-cursus, vergelijkbaar met de nationale AI-cursus.

• Vind je de ondertiteling bij Netflix en HBO ook zo irritant? Dat komt omdat ze gemaakt zijn door AI. Zo besparen streamers kosten, maar zitten wij met hallucinante ondertitels. Werk eens met een mens, Sjaan de Bruijn bijvoorbeeld.

• Ontroerende uitvinding: de infuusfiets. Kinderen in het ziekenhuis willen graag bewegen, maar dat is lastig wanneer ze aan een infuus zijn verbonden. Een driewieler met aangekoppelde infuuspaal biedt uitkomst.

• Mijn uitgever wordt boos als hij ontdekt welke kerst-korting ik bied op ‘AI, voorbij de hype’* Bestel je 150 boeken (of meer), dan verzorg ik kosteloos een keynote over AI, inclusief een leuke en interactieve quiz. Of je krijgt een korting van 30%. Hier vind je meer info.
  *Gelukkig ben ik zelf de uitgever van AI, voorbij de hype :=)

Fijne dag,

Aaron

PS: Wil je ook een keer iets delen of is je iets opgevallen dat anderen niet mogen missen? Laat het me weten. Deze nieuwsbrief stuur ik inmiddels naar meer dan 3.500 abonnees. Lees je deze nieuwsbrief met plezier? Support de nieuwsbrief dan door anderen er op te wijzen. Dat is de enige manier waarop deze nieuwsbrief kan groeien (en ik er nog meer tijd aan kan besteden). Wil je meer weten over AI, digitale etiquette of slimmer werken? Op deze pagina vind je mijn lezingen.