Is AI een goede therapeut?
Van ELIZA tot ChatGPT: we laten ons graag digitaal bedotten
Goedendag,
De wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) zijn al jaren te lang. Maar chatbots kennen geen wachtlijsten en zijn meestal gratis. Zou artificiële intelligentie (AI) de oplossing kunnen zijn voor het tekort aan therapeuten?
Klinisch psycholoog Heleen Riper ziet grote mogelijkheden. “Misschien kan het AI straks aan je stem herkennen dat er een depressie nadert”, zegt ze bij EenVandaag. En als iemand suïcidaal is, kan een gesprek met een chatbot precies de juiste interventie opleveren – al blijft een gesprek met een mens natuurlijk beter. Maar sommige hulpzoekenden vinden het ook juist fijn om anoniem in gesprek te gaan: ze voelen zich daar vrijer bij.
Therapeuten zetten zelf ook steeds vaker AI in als hulpmiddel. De Engelse National Health Service gebruikt bijvoorbeeld het AI-programma Limbic, dat aan de hand van een eerste chatsessie suggesties doet voor een diagnose en verdere behandeling. Een ander AI-systeem kan zelfs binnen een week voorspellen of een antidepressivum zal aanslaan, terwijl voorheen pas na zes weken pillen slikken duidelijk werd of het medicijn werkte of niet. En AI zou zelfs kunnen ontdekken of iemand depressief is door diens selfies te analyseren.
Er komen steeds meer chatbots die voor therapeutische doeleinden ingezet kunnen worden. Op de site There’s An AI For That alleen al zijn al meer dan veertig AI-therapie-tools te vinden. Ook het populaire ChatGPT wordt gebruikt als therapeut, hoewel de chatbot daar niet voor ontwikkeld is. Er zijn dan ook wel zorgen over het gebruik van AI voor therapie. De continue beschikbaarheid ervan werkt de afhankelijkheid van de gebruiker in de hand. En het is de vraag wat er met de gegevens gebeurt die gebruikers delen. Kennen TheraMe, TherapistGPT en Therabotic ook een beroepsgeheim?
Bovendien: de chatbot is geen therapeut met opleiding. Wat als een AI-systeem niet adequaat reageert wanneer een gebruiker zegt last te hebben van stress of suïcidale gedachten? De bots pikken signalen niet op en reageren dan verkeerd. Als een gebruiker zijn zorgen uit over zelfmoord of misbruik, biedt ChatGPT in slechts 22 procent van de gevallen cruciale informatie, zoals de aanbeveling om het noodnummer te bellen.
En dan is er nog de neiging van chatbots om te ‘hallucineren’, dus dingen te verzinnen, waardoor ze schadelijke en ongewenste suggesties kunnen geven. Dat is het voornaamste pijnpunt van de huidige AI-technologie: chatbots berekenen het meest waarschijnlijke goede antwoord – en dat gaat dus ook weleens mis – en antwoorden niet op basis van werkelijk begrip van de realiteit. Daarom geeft ChatGPT een uitgebreid antwoord op de vraag wie het wereldrecord heeft voor het oversteken van het Kanaal – per voet. Een gebruiker spreekt dus niet met iemand met ervaring van de echte wereld, maar met een opgevoerde rekenmachine die telkens gokt welk antwoord het meest plausibel is.
Het is overigens maar de vraag of het gebruikers altijd deert dat een chatbot slechts een statistisch model is. In de jaren zestig ontwikkelde computerdeskundige Joseph Weizenbaum een van de eerste chatbots, genaamd ELIZA. Met het programma wilde hij verkennen hoe mens-machine-communicatie in zijn werk gaat. ELIZA herhaalde de kernwoorden van gebruikersinput in vraagvorm – vergelijkbaar met het cliché van een therapeut. Bijvoorbeeld, op de mededeling “I am unhappy” antwoordde ELIZA “Can you explain what made you unhappy.”
Weizenbaum verbaasde zich over het bewustzijn dat de eerste gebruikers het programma toedichtten. Toen hij het programma liet testen door zijn secretaresse vroeg ze hem al vrij snel om de kamer te verlaten, omdat het gesprek volgens haar te persoonlijk werd. Voor Weizenbaum was dat het bewijs dat zijn secretaresse het gevoel had dat de computer haar begreep. Misschien is het niet belangrijk of een chatbot een gebruiker begrijpt, zolang de gebruiker maar de illusie heeft dat iemand hem begrijpt.
Van ELIZA tot ChatGPT: we laten ons graag digitaal bedotten, ook als het om therapie gaat.
In ander nieuws…
“Hoe kun je ChatGPT op een milieubewuste manier gebruiken?”, vroeg Radar. “De vuistregel is dat alles wat je met een zoekmachine kunt opzoeken, je niet aan ChatGPT moet vragen”, luidt een van mijn tips.
70% van de Nederlanders wil dat duidelijk vermeld wordt of content gemaakt is door AI. En 75% ziet het verschil tussen AI en echt niet, zo blijkt uit onderzoek.
Jongeren hebben schermtijden van 6, 7, 8 of zelfs 20 (!) uur. AT5 signaleert de trend dat jongeren er geld voor overhebben om hun schermtijd terug te dringen en vroeg me om een aantal tips te delen. Zoals je scherm op zwart-wit zetten.
De manier waarop we nu over AI-tools praten slaat helemaal nergens op. Laten we alsjeblieft heel snel ophouden met termen als ‘hallucinerende AI’, ‘AI-agents’ en ‘prompt-engineering’. AI wordt nodeloos ingewikkeld gemaakt, vertelde ik bij de podcast Lekker werken met AI van BusinessWise.
Sterker nog: zelfs bij TechCrunch geven ze toe dat eigenlijk niemand precies weet wat een AI-agent is.
Of AI succesvol is in klantcontact hangt af van de sector, de aard van de vraag en het profiel van de consument. Daarom moeten organisaties goed afwegen waar automatisering meerwaarde biedt. Dat valt te lezen in de nieuwe Nationale Voice Monitor, het onderzoek naar AI voor klantcontact.
16 april organiseer ik in samenwerking met CongresWereld een workshop over hoe AI je kan helpen om congressen te organiseren. Het wordt praktisch, interactief en leuk. Aanmelden doe je hier.
McKinsey heeft in kaart gebracht hoe organisaties nu gebruikmaken van AI. Wat blijkt? Als de CEO betrokken is bij AI, rendeert AI meer. Schreef er maar iemand een boek over AI en leiderschap…
Is de VS een autocratie? Een oligarchie? Of is het een… ‘appistocracy’? (Hopelijk een kanshebber voor Van Dale Woord van het Jaar)
De onvolprezen Ben Evans laat zien dat de ene disruptie de andere niet is. Er worden in New York drie keer meer Ubers besteld dan taxi’s (!), terwijl Airbnb nog geen kwart van de hotelmarkt in handen heeft. Knap staaltje voorbij de hype kijken.
AI-zoekmachine Perplexity disst Google met een briljante reclame met Squid Games-ster Lee Jung-jae. De disrupters gedisrupt:
Fijne dag,
Aaron
PS: Wil je ook een keer iets delen of is je iets opgevallen dat anderen niet mogen missen? Laat het me weten. Deze nieuwsbrief stuur ik inmiddels naar meer dan 3.850 abonnees. Lees je deze nieuwsbrief met plezier? Support de nieuwsbrief dan door anderen er op te wijzen. Dat is de enige manier waarop deze nieuwsbrief kan groeien (en ik er nog meer tijd aan kan besteden). Wil je meer weten over technologie, productiviteit of AI? Op deze pagina vind je mijn lezingen.