Hoe zorgen we ervoor dat iedereen van AI profiteert?

Wie profiteert er eigenlijk van kunstmatige intelligentie?

Goedemorgen,

AI wordt op dit moment vooral ingezet om banen te automatiseren. In deze nieuwsbrief ontdek je waarom deze aanpak de kloof vergroot, hoe we ervoor zorgen dat iedereen profiteert van AI en welke benadering van AI bedrijven (en de economie) meer oplevert. Ik wilde een korte nieuwsbrief schrijven, maar had weinig tijd, dus zet je schrap voor een kleine duizend woorden.

Massaontslagen door AI

Het demissionair kabinet vreest dat de opkomst van AI op korte termijn kan leiden tot werkloosheid. Die angst is niet compleet onterecht. In 2022 en 2023 ontsloegen Amerikaanse tech-bedrijven zo’n 400.000 werknemers – mede dankzij automatisering. PayPal ontsloeg negen procent-, Meta dertien procent- en het Nederlandse Bird ontsloeg zelfs 20 procent van zijn medewerkers. Betaalbedrijf Klarna claimt 700 werknemers niet meer nodig te hebben, nu twee-derde van het klantcontact wordt afgehandeld door chatbots.

Er valt van alles af te dingen op deze berichtgeving. Het is bijvoorbeeld de vraag of Klarna-klanten even goed geholpen worden door chatbots als door mensen. AI zorgt op de lange termijn voor meer nieuwe banen, betogen experts. Ook zou opgemerkt kunnen worden dat deze tech-bedrijven hun afslank-operatie framen als automatiseringsgolf.

De massaontslagen illustreren echter perfect hoe AI nu wordt toegepast door bedrijven: om bestaande taken te automatiseren. De onderliggende waarde is dat werk een kostenpost is, iets wat geautomatiseerd moet worden. De vraag is of dit uitgangspunt bedrijven (en onze economie) verder helpt. Economen van MIT en Stanford denken van niet.

AI vergroot de kloof

Het aantal miljonairs en miljardairs groeide de afgelopen jaren, maar de koopkracht van huishoudens bleef achter bij de economische groei. Er zijn veel factoren die deze ontwikkeling verklaren, maar de inzet van technologie zou hier volgens een Stanford-econoom Erik Brynjolfsson voornamelijk voor verantwoordelijk zijn. Je leest het goed: technologie, en in dit geval AI, vergroot de kloof.

AI neemt immers taken over van mensen. Dat zorgt ervoor dat sommige mensen hun baan verliezen. Mensen die unieke vaardigheden, talenten of kapitaal bezitten, hebben niets te vrezen van AI en profiteren er juist van. Ze investeren in een AI-bedrijf, maken hun afdeling efficiënter of kunnen hun startup laten groeien met minder werknemers. Nieuwe technologie zorgt zo voor een grotere concentratie van welvaart.

Op dit moment vergroot AI de kloof in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Als we doorgaan op het ingeslagen pad van automatisering, dan raakt de arbeidsmarkt steeds verder gepolariseerd en wordt ‘het midden’ verder uitgehold. Voor managers is het makkelijker om kosten te snijden (te automatiseren) dan om nieuwe markten aan te boren of nieuwe concepten te ontwikkelen. Veel investeerders zoeken naar bedrijven die ‘schaalbaar’ zijn, wat een minder mooi woord is voor ‘bedrijven die kunnen groeien met zo min mogelijk extra personeel’. De verwachting is dan ook dat AI vooral ingezet zal blijven worden om taken te automatiseren.

Werk automatiseren of verrijken

Het grootste deel van de waarde van onze economie komt echter niet voort uit goedkopere versies van bestaande goederen, maar uit nieuwe producten en diensten. De aanbeveling van economen van Stanford en MIT luidt dan ook: zet AI in niet in om werk te automatiseren, maar om de mogelijkheden van menselijke inspanning te vergroten. Op die manier profiteren werknemers en bedrijven meer van AI dan bij automatisering. In jargon noemt presenteert men deze keuze als automation versus augmentation.

Een voorbeeld ter illustratie. Stel je voor dat Jeff Bezos boekwinkels had ‘geautomatiseerd’ door medewerkers te vervangen door robots. Dat had kosten bespaard, maar het had niet zoveel impact gemaakt als het huidige Amazon dat de boekenmarkt (helaas) voorgoed veranderde. Amazon bood de lezer automatisch gegenereerde aanbevelingen, iets wat boekwinkels nog niet is gelukt. Met andere woorden: Amazon vergrootte de mogelijkheden van menselijke inspanning, in plaats van dat het die verving.

Excel verving boekhouders niet en Word maakte schrijvers niet overbodig. De programma’s zorgden ervoor dat boekhouden en schrijven makkelijker en efficiënter werd. Technologie vergroot op die manier de mogelijkheden van werknemers, in plaats van dat het ze vervangt. Generatieve AI kan je helpen om een copywriter te vervangen, maar ook om een copywriter te helpen om in tien talen te publiceren - en dus voor tien keer markten. De keuze is telkens: automation of augmentation.

Oplossingen

Dit vraagt om een andere blik op werk. Werkgevers zouden werknemers niet als een kostenpost moeten zien waar zoveel mogelijk op bespaard moet worden, maar als belangrijkste bron van waarde. Mensen die het werk doen zouden daarbij een stem moeten krijgen in de vraag welk werk geautomatiseerd kan of moet worden. Het klinkt logisch en dat is het ook: zij weten beter welk werk efficiënter of zelfs automatisch kan. Zo houden ze tijd over voor betekenisvoller werk of taken die het bedrijf meer opleveren.

Tech-bedrijven zouden meer tools moeten ontwikkelen die de mogelijkheden van werknemers vergroten, in plaats van tools die taken automatiseren of het toezicht op werknemers makkelijker maken. Er is ook een taak weggelegd voor de overheid. Investeringen in technologie zijn nu financieel aantrekkelijker dan investeringen in nieuwe collega’s. Bedrijven profiteren daarbij telkens van extra productiviteit door nieuwe technologie, maar de koopkracht van werknemers blijft achter. In plaats van een universeel basisinkomen (het mediagenieke proefballonnetje uit Silicon Valley) zou de overheid de belasting op arbeid moeten verlagen.

Technologie is geen tsunami die ons overspoelt, AI is een tool die we zelf inzetten en waarvan we kunnen bedenken of en hoe we die inzetten. Nu we aan de vooravond staan van de implementatie van deze nieuwe systeemtechnologie, moeten we op tijd bedenken hoe iedereen ervan profiteert. Dus: werkgever én werknemer én elk deel van de arbeidsmarkt. Zo voorkomen we dat AI de kloof verder vergroot. Dat vraagt om maatschappelijke verandering. In het beste geval is AI een spiegel voor huidige machtsstructuren. Laten we ons best doen om dat er van te maken.

In ander nieuws…

• Hoe ziet een hype er uit? AI-bedrijven geven een tekenbonus van 1 miljoen dollar in de jacht op talent.

• Nee, we worden niet allemaal werkloos door AI. Netto komen er juist meer banen bij, legt Maurits Martijn uit in een goed stuk voor De Correspondent.

• Over AI en werk gesproken. Het AD schrijft een dramatisch stuk waarin ChatGPT als prima vervanging voor notarissen wordt beschreven. Hoe lang zou het duren voor iemand geen erfenis krijgt omdat het AI-testament niet correct blijkt opgesteld?

• Over banen die we niet moeten laten automatiseren gesproken. Er rijden straks robottaxi's in NYC. Ik ben benieuwd hoe lang dat goed gaat. FYI: autonome voertuigen zijn alleen veilig in een wereld waarin alle weggebruikers AI-gestuurd zijn. Dat is dus een wereld zonder voetgangers, fietsers of menselijke autobestuurders.

• Een prima artikel over desinformatie door AI eindigt met.... de belofte dat blockchain de oplossing is voor AI-nepnieuws. Waarom willen we telkens elk probleem dat tech veroorzaakt oplossen met… nieuwe technologie? AI lijkt soms een oplossing opzoek naar een probleem, blockchain is een opgedroogde hype naarstig opzoek naar een use-case. Come on crypto boys, get a live.

• Over AI en verkiezingen gesproken. Steeds meer Amerikanen gebruiken ChatGPT, maar gelukkig vertrouwen ze de chatbot niet voor stem-advies bij de komende presidentsverkiezingen.

• Over AI en verkiezingen gesproken. VPRO Tegenlicht zocht uit hoe Meta, TikTok en Twitter zich voorbereiden op de Europese verkiezingen en stelt deze belangrijke vraag: “De rechts-extremistische AfD-politicus Maximilian Krah haalde via TikTok één miljoen views door jonge jongens te vertellen dat echte mannen niet lief, soft en links zijn en natuurlijk vooral rechts stemmen. Wat valt daar nou nog aan te factchecken?” Tja, wie het weet wint 1 kilo blockchain.

• Ben jij een eventprofessional die klaar is voor een frisse blik op technologie, ons sociale leven, en events? Luister dan zeker naar deze podcast! Dat zijn niet mijn woorden – maar die van de makers van de Het Piept en Het Kraakt, de podcast voor eventprofessionals, waar ik laatst te gast was.

• Dankzij AI is het makkelijker om content te maken. Daardoor wordt er veel meer onzin geproduceerd. Die onzin wordt gedumpt op het internet, dat zojuist dood is verklaard (het internet is dood, leve het internet!).

• Tate (het museum, niet de misogyne influencer) scoorde 12,5 miljoen volgers op social media. Dit is hoe het museum dat lukte.

• Punkzanger Jan Modaal maakte een liedje met ChatGPT over algoritmes met gevoelens en doet zijn best om het niet te laten klinken als Guus Meeuwis.

Fijne dag,

Aaron

Wil je ook een keer iets delen of is je iets opgevallen dat anderen niet mogen missen? Laat het me weten. Deze nieuwsbrief stuur ik inmiddels naar meer dan 2.400 abonnees. Lees je deze nieuwsbrief met plezier? Support de nieuwsbrief dan door anderen er op te wijzen. Wil je meer weten over AI, digitale etiquette of slimmer werken? Op deze pagina vind je mijn lezingen.